VOC là gì? Ảnh hưởng đến không khí trong nhà như thế nào?

Bạn có bao giờ bước vào một căn nhà mới sơn hay mở một món đồ nội thất mới và ngửi thấy một mùi “hóa học” đặc trưng không? Đó chính là dấu hiệu rõ ràng nhất của VOC. Vậy VOC là gì?

Hãy yên tâm nhé, Airdog Việt Nam sẽ giải thích rõ cho bạn về VOC và cách loại bỏ hợp chất này khỏi không gian sống của bạn.

VOC là gì?

VOC (hay VOCs) là viết tắt của Volatile Organic Compounds, hay Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi. VOC có thể tồn tại ở dạng rắn hoặc lỏng có chứa gốc Carbon, nhưng có đặc tính rất dễ dàng hóa hơi thành khí ngay cả ở nhiệt độ phòng. Đây là lý do tại sao chúng ta có thể ngửi thấy mùi sơn mới (dù sơn đã khô) hay mùi gỗ công nghiệp.

Đặc điểm nhận biết chính:

• Mùi: Một số VOC có mùi hắc, ngọt hoặc mùi hóa chất đặc trưng. Tuy nhiên, nhiều loại VOC nguy hiểm nhất như Formaldehyde lại gần như không mùi ở nồng độ thấp, khiến chúng trở thành kẻ thù thầm lặng.
• Dạng tồn tại: VOCs tồn tại chủ yếu ở dạng khí, hòa lẫn vào không khí bạn hít thở hàng ngày mà không thể nhìn thấy bằng mắt thường.

Các VOC phổ biến trong môi trường sống bao gồm Formaldehyde, Benzen, Toluene, Xylen và Acetone.

Nguồn gốc của VOC là gì?

VOC có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, nhưng đáng lo ngại nhất là các nguồn phát thải trong chính ngôi nhà của chúng ta, nơi nồng độ VOC có thể cao hơn ngoài trời khoảng 2 đến 5 lần. Lượng VOC thải ra này ảnh hưởng trực tiếp lên chất lượng không khí nhà bạn

Nguồn VOCs trong nhà ảnh hưởng đến chất lượng không khí

Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), VOC phát sinh chủ yếu từ vật liệu xây dựng và nội thất như sơn, vecni, keo dán, thảm trải sàn, ván ép (MDF, HDF), sàn gỗ công nghiệp và đồ nội thất mới. 

Ngoài ra, VOC còn đến từ các sản phẩm tiêu dùng hằng ngày (như chất tẩy rửa, nước xịt phòng, mỹ phẩm, nước hoa, thuốc xịt côn trùng, nến thơm), và thiết bị văn phòng (như mực máy in, máy photocopy, bút xóa) 

Trong dài hạn, các thói quen sinh hoạt như hút thuốc lá và nấu ăn bằng gas có thể giải phóng Benzen và Formaldehyde, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe gia đình bạn.

Nguồn VOCs từ phát thải ngoài trời

EPA cũng cho biết VOCs được tạo ra từ khí thải từ các khu công nghiệp (nhà máy sơn, hóa chất, luyện kim, in ấn dùng dung môi hữu cơ) và từ giao thông vận tải: không chỉ khí xả động cơ xăng/diesel mà còn cả bay hơi xăng dầu (từ bình xăng nóng, trạm xăng, bồn chứa, rò rỉ đường ống). 

Các nguồn này phát tán nhiều VOC điển hình như Benzen, Toluene, Xylen; đồng thời qua phản ứng quang hóa có thể hình thành Formaldehyde thứ phát trong không khí đô thị.

Nguồn VOCs trong tự nhiên

Trong tự nhiên, một số loài thực vật cũng phát thải BVOC (biogenic VOC) như isopren và monoterpen như một cơ chế tự vệ và điều hòa nhiệt, thường tăng vào những giờ nắng gắt, khi thiếu nước, hoặc khi cây bị tổn thương (cắt tỉa, sâu bệnh). 

Rừng thông hay bạch đàn ngoài trời chính là lý do bạn ngửi thấy mùi “nhựa thông” rất đặc trưng. Tuy nhiên, trong bối cảnh nhà ở thông thường, lượng BVOC từ cây cảnh trong nhà thường rất thấp so với các nguồn nhân tạo (sơn, keo, gỗ công nghiệp, chất tẩy rửa), nên hiếm khi là nguyên nhân chính làm tăng mức VOC trong nhà.

Tác hại của VOC đối với sức khỏe con người

Việc hít thở không khí chứa VOC có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, từ các triệu chứng cấp tính đến các bệnh mãn tính nguy hiểm.

Phơi nhiễm cấp tính trong ngắn hạn

Những phản ứng tức thời của cơ thể khi tiếp xúc với nồng độ VOC cao:

• Kích ứng mắt, mũi, cổ họng gây ngứa, chảy nước mắt, ho.
• Ảnh hưởng đến hệ thần kinh gây đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, mất tập trung. Thủ phạm chính thường là các dung môi như Toluene và Xylen (trong sơn, keo dán), hay Acetone (Axeton) trong nước tẩy sơn móng tay.
• Làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh hen suyễn và các bệnh dị ứng khác.

Phơi nhiễm mãn tính trong dài hạn

Mối nguy hiểm lớn nhất vì diễn ra âm thầm qua nhiều năm: VOC có thể gây tổn thương các cơ quan nội tạng quan trọng như gan, thận và hệ thần kinh trung ương. 

Đặc biệt, nguy cơ ung thư cần được lưu ý: Formaldehyde (phổ biến trong ván ép, sàn gỗ công nghiệp, keo dán) đã được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) và Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ xếp vào nhóm chất gây ung thư cho người, Benzen (có trong khói thuốc lá, khí thải xăng dầu, một số chất tẩy rửa) liên quan đến ung thư máu và các rối loạn huyết học. 

Ngoài ra, VOC còn có thể ảnh hưởng xấu đến hệ sinh sản và sự phát triển của thai nhi.

Ai dễ bị ảnh hưởng bởi VOC?

Bất kỳ ai cũng có thể bị ảnh hưởng, nhưng các nhóm sau đây đặc biệt nhạy cảm và có nguy cơ cao hơn:

• Trẻ em
• Phụ nữ mang thai
• Người cao tuổi
• Người có bệnh nền về hô hấp (hen suyễn, viêm phế quản) hoặc tim mạch

8 giải pháp giảm thiểu và loại bỏ VOC hiệu quả

May mắn là chúng ta hoàn toàn có thể chủ động kiểm soát và giảm thiểu nồng độ VOC trong nhà bằng các giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả sau:

Tăng cường thông gió

Giải pháp quan trọng nhất, rẻ nhất và hiệu quả nhất. Hãy mở cửa sổ thường xuyên để không khí tù đọng chứa VOC được lưu thông ra ngoài và không khí trong lành từ bên ngoài tràn vào.

Lựa chọn sản phẩm “Low‑VOC” hoặc “Zero‑VOC”

Khi mua sắm, ưu tiên các sản phẩm sơn, nội thất, vật liệu xây dựng có nhãn Low‑VOC (hàm lượng VOC thấp) hoặc Zero‑VOC (không chứa VOC). Đọc kỹ nhãn mác sản phẩm là một thói quen tiêu dùng thông minh.

Sử dụng máy lọc không khí

Với không gian kín hoặc khi không thể thông gió thường xuyên, máy lọc không khí là giải pháp cứu cánh. Hãy chọn loại máy có màng lọc than hoạt tính (Activated Carbon) – công nghệ chuyên dụng để hấp thụ và giữ lại các phân tử VOC. 

Các dòng máy lọc không khí hiệu suất cao như Airdog được thiết kế với bộ lọc có khả năng hấp thụ hiệu quả các hợp chất này, trả lại không khí sạch cho gia đình bạn.

Kiểm soát độ ẩm

Độ ẩm cao có thể làm tăng tốc độ phát thải của một số loại VOC, đặc biệt là Formaldehyde từ đồ gỗ công nghiệp. Giữ độ ẩm trong nhà ở mức lý tưởng (40-60%) không chỉ hạn chế VOC mà còn ngăn ngừa nấm mốc. Bạn có thể tham khảo các cách giảm độ ẩm trong phòng hiệu quả để bảo vệ không gian sống.

Lưu trữ hóa chất đúng cách

Luôn đậy thật kín nắp các sản phẩm như hộp sơn, dung môi, chất tẩy rửa sau khi sử dụng và cất chúng ở nơi thông thoáng, tách biệt với không gian sinh hoạt chính.

“Phơi” đồ nội thất mới

Đồ nội thất mới, nếu có thể, hãy để ở ngoài ban công, sân hoặc một phòng trống thông thoáng trong vài ngày trước khi đưa vào sử dụng chính thức để VOC bay hơi bớt.

Trồng cây xanh lọc không khí

Một số loại cây như Lưỡi Hổ, Trầu Bà, Lan Ý có khả năng hấp thụ một lượng nhỏ VOC. Dù không thể thay thế hoàn toàn các giải pháp trên, chúng vẫn là một sự bổ sung tuyệt vời cho không gian sống. Để biết thêm chi tiết, bạn có thể tìm hiểu về các loại cây xanh lọc không khí phổ biến. 

Sự kết hợp giữa cây xanh và máy lọc không khí rất hiệu quả trong việc tạo ra môi trường sống sạch sẽ, an toàn cho gia đình bạn.

Hạn chế sản phẩm tạo mùi thơm nhân tạo

Nước hoa xịt phòng, sáp thơm, nến thơm thường chứa VOC để tạo và khuếch tán mùi hương. Hãy hạn chế và thay bằng giải pháp tự nhiên như tinh dầu nguyên chất khuếch tán ở mức độ vừa phải.

Câu hỏi thường gặp về VOC (FAQ)

Mùi nhà mới có phải là VOC không và khi nào hết?
Có. Mùi nhà mới chủ yếu do VOC từ sơn, keo dán, nội thất phát ra. Mùi nồng giảm sau vài tuần đến vài tháng, nhưng phát thải VOC ở nồng độ thấp có thể kéo dài nhiều năm.

Sơn không mùi có thực sự không chứa VOC không?
Không hẳn. “Sơn không mùi” thường nghĩa là nhà sản xuất đã loại bỏ dung môi tạo mùi hắc, nhưng vẫn có thể chứa các VOC không mùi khác. Hãy tìm nhãn Zero‑VOC để an toàn tối đa.

Máy lọc không khí có loại bỏ hết Formaldehyde không?
Máy có màng lọc than hoạt tính chất lượng cao có thể hấp thụ và loại bỏ hiệu quả Formaldehyde và các VOC khác. Tuy nhiên, hiệu quả còn phụ thuộc công suất máy, diện tích phòng và mức độ ô nhiễm.

Cây xanh có thể thay thế máy lọc không khí để khử VOC không?
Không. Cây xanh chỉ lọc một lượng nhỏ và tốc độ chậm. Chúng hỗ trợ tốt nhưng không thể thay thế thông gió thường xuyên hay máy lọc không khí chuyên dụng, đặc biệt trong môi trường có nồng độ VOC cao.

Airdog Việt Nam tin rằng thông qua bài viết này, bạn đã có lời giải rõ ràng cho “VOC là gì”, chúng tôi khuyến nghị bạn hãy thông gió đều, ưu tiên vật liệu Low/Zero‑VOC, giữ ẩm ở mức 40–60%, trồng cây xanh trong nhà, và trang bị máy lọc không khí có màng than hoạt tính.

Hãy liên hệ Airdog Việt Nam ngay hôm nay để được tư vấn giải pháp và chọn máy phù hợp — để ngôi nhà thơm mùi bình yên, không còn mùi VOC.